Aile ve çocuk ebeveyn ilişkisi içinde önemli bir rolü olan “baba” kavramı tarihsel dönemler içerisinde birçok bilim alanına konu olmuştur. Araştırmanın amacı farklı gelişim dönemlerinde “baba” kavramanına ilişkin algıları ortaya koymaktır. Bu amaçla, baba kavramının yaş dönemlerine göre ne ifade ettiği prototip analizi yöntemi ile belirlenmiştir. Araştırma nitel desende yürütülmüştür. Araştırmaya ilkokul (40), ortaokul (40), lise (40), üniversite (40), genç yetişkinlik (40), orta yaş (40) olmak üzere 240 katılımcı dâhil edilmiştir. Katılımcılara üzerinde bir kavramı ifade etmenin örnekle somutlaştırıldığı ve baba kavramının ne anlam ifade ettiğinin sorulduğu bir forma kavramın kendileri için ne anlam ifade ettiği sorulmuştur. Elde edilen verilerin analizi için “Prototip Analiz Yöntemi” kullanılmıştır. Baba ile ilgili tanımlamalar frekanslar şeklinde cinsiyete ve gelişim dönemlerine göre sınıflandırılarak ve yüzdelikleri hesaplanarak en çok tekrarlanandan en az tekrarlanana doğru sıralanmış ve tablo halinde sunulmuştur. İlkokul döneminde baba daha çok, sevgi, maddi ihtiyaçları karşılayan, şefkat, kızgınlık, saygı kaynağı gibi kavramlarla tanımlanırken; ortaokul dönemindeki katılımcılar evin direği, sevgi, mutluluk, para, fedakâr, şeklinde tanımlamışlardır. Lise dönemindeki katılımcılar babayı evi geçindiren, koruyucu, evin direği, sevgi, destek; üniversite dönemindeki katılıcımlar babayı koruyucu, dayanak, mutluluk kaynağı, güven, fedakârlık, şeklinde tanımlamışlardır. Genç yetişkinlik dönemindeki katılımcılar babayı daha çok; güven, koruyucu, otorite, fedakâr, yol gösterici, şeklinde tanımlarken; orta yaş dönemindeki katılımcılar ise babayı daha çok; destek olan, aile reisi, koruyan, sevgi, otorite, şeklinde ifadeler kullanarak tanımlamışlardır. Özetle ilkokul döneminde baba en çok sevgi unsuru, ortaokul döneminde evin diğeri, lise döneminde evi geçindiren kişi, üniversite döneminde koruyucu, genç yetişkinlik döneminde güven veren ve son orta yaş döneminde destek olan kişi olarak algılanmaktadır. Bu sonuç göstermektedir ki babaya dair algı ve atıflar yaşa göre ve zamanla farklılaşmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Baba, gelişim dönemleri, aile, prototip analiz
|