Varlık bilimi anlamına gelen ontoloji kavramı, neyin gerçekten var olduğu, var olan şeyin hangi tarzlarının bulunduğu ve nasıl anlamlarda kullanıldığını araştıran felsefe alanıdır. Ontolojinin en temel sorusu “varlık nedir?” ve “bütünüyle temel olan şeyler nelerdir?” sorusudur. Ontolojik yaklaşıma göre, Real (gerçek) Varlıklar ve İrreal (İdeal) Varlıklar olarak varlığın iki türü söz konusudur. Real varlıklar, duyular tarafından algılanarak bilimin incelediği varlıklardır. İdeal yani irreal varlıklarsa, duyularla algılanamayan, zihinsel düşünce süreciyle ve sezgiyle kavranan varlıklardır. Ontolojinin ise asıl amacı, bu irreal varlıklara ulaşabilmektir. Sanat yapıtının ise, ne şekilde varoluşunun olduğu sanat ontolojisi tarafından sorgulanmaktadır. Sanat eserinin ontolojik analizinde de real ve irreal tabakalar düzeni bulunmakta ve eserin yedi varlık tabakası bulunmaktadır. İlk varlık tabakası olan real tabakada, maddi olarak eserin ne olduğu açıklanmaktadır. İkinci tabaka olan varlık tabakasında eserdeki derinlik duygusu, ışık ve gölgenin belirlenmesi, figürler, nesneler ve objeler tanımlanmakta ve kompozisyon kurgusu açıklanmaktadır. Üçüncü varlık tabakasında, eserdeki hareket ögesi ve nasıl ortaya çıktığı ortaya koyulur. Dördüncü varlık tabakası ise, renk unsurunun ortaya koyulmasıyla ve rengin karakter ve armonisinin ortaya koyulmasını içermektedir. Beşinci varlık tabakası, figürlerin ruh hali ve beden yüz ifadelerinin ruhsal okumasını içermektedir. Altıncı varlık tabakasında ise, portrelerde görünen psikoloji belirlenmeye çalışılmalıdır. Yedinci ve son varlık tabakası ise idealite tabakası olarak tanımlanmakta, evrensel olarak idea olarak eserin arka planının ortaya koyulması söz konusudur. Bu tabakada eserin temel düşüncesi, felsefesi ve eseri biçimlendiren kavramlar ortaya koyulmalıdır. Sanatsal eserin ontolojik analizinde uygulanan bu yöntem, çağdaş sanatsal uygulamalarda da kullanılabilmektedir. Bu bağlamda, araştırmada örnekleme alınan Cindy Sherman ve Shirin Neshat’ın seçili otoportre eserleri, ontolojik analiz yöntemiyle analizi yapılmıştır. Ontolojik analizin tabakalarında, her iki sanatçının da fotoğraf alanında otoportre eserler ortaya koyduğu, bu otoportreleri ortaya koyarken kurgusal gerçeklik izleyiciye sundukları ve en derin ontik tabakada idealite oluşturarak feminist birtakım anlamları oluşturdukları tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Ontoloji, Sanat Ontolojisi, Shirin Neshat, Cindy Sherman, Otoportre, Feminizm