Osmanlı medreselerinde dersler genellikle Osmanlı coğrafyası dışında yaşamış âlimlerin eserleri ve bunlara yazılmış şerh, telhis, haşiye, muhtasar, terceme vs.den okutulmuş ve bu âlimlerin görüş ve düşünceleri giderek eğitim-öğretim, devlet ve toplumda da hâkim hâle gelmiştir. Medreselerde okutulan derslerin başta gelenlerinden birisi de belâgat olup, bu dersin kitabı genellikle Siracüddin es-Sekkâkî (ö.1228)’nin Miftâhu’l-Ulûm adlı eserine dayanmıştır. Hatta Osmanlı medreselerinin hiyerarşik yapısında alttan ikinci sırada yer alan Miftâh Medreseleri bu adı, burada bu kitabın çok okutulmasından dolayı almıştır. Bilindiği üzere, Osmanlı’da medreselerin hiyerarşik yapısı Fatih’in kurduğu Sahn-ı Semân ile birlikte yeniden düzenlenmiş ve medreseler aşağıdan yukarıya doğru yükselen hiyerarşik bir yapıya sahip olmuş, en alt seviyede kelâm ile ilgili Hâşiye-i Tecrîd kitabının okutulduğu Tecrîd Medreseleri, ikinci sırada belâgata dair Sekkâkî’nin Miftâhu’l-ulûm adlı eserinin okutulduğu Miftâh Medreseleri, daha sonra da sırayla Kırklı Medreseler, Hâric Ellili Medreseler, Dâhil Ellili Medreseler gelmiş, en üstte de Sahn-ı Semân Medreseleri yer almıştır. Medreselerde belâgat dersi, kelâm ve fıkıh ile birlikte temel derslerden olmuş, daha üst medreselerde ise Arapça gramer konuları, mantık ve fıkıh usulü gibi yardımcı dersler verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Medrese, ders kitabı, belâgat kitapları.